Rewolucja francuska
Przed rokiem 1789 we Francji systemem społeczno-politycznym był wywodzący się ze średniowiecza feudalizm z absolutną władzą sprawowaną przez króla z boskiego nadania władzy. Jednak król Ludwik XVI, który wstępował na tron w roku 1774, był władcą słabym, nieposiadającym cech francuskiego, królewskiego absolutyzmu jak jego poprzednicy.
Dwór królewski prowadził życie wystawne i kosztowne, a sprawy państwowe często Ludwik XVI przekazywał w ręce swoich faworytów, co doprowadziło do zadłużenia skarbu państwa, grożąc bankructwem jego finansów.
Gdy w roku 1789 Francję dotknął nieurodzaj, i kierujący finansami państwa Jacquer Necker próbował ratować sytuację materialną państwa, obciążając podatkami po równo wszystkie trzy stany obywatelskie (szlachtę, duchowieństwo, oraz stan trzeci: chłopstwo i mieszczaństwo), został przez Ludwika zdymisjonowany.
Na początku lipca tego roku doszło z tego powodu w Paryżu do zamieszek, a gdy wojsko otworzyło ogień do demonstrantów, zabijając 300 osób, Paryżanie 14 lipca też odpowiedzieli siłowo. Rozgoryczony tłum zdobył znienawidzoną twierdzę królewską Bastylię - symbol władzy absolutnej, wycinając obrońców twierdzy i obnosząc ich głowy, zatknięte na pikach po ulicach Paryża.
Był to dzień wybuchu rewolucji, choć twierdzę równano z ziemią jeszcze przez dwa tygodnie.
Król przywrócił Neckera na stanowisko. Swoją sympatię do paryskiego tłumu demonstrował, nosząc trójkolorową kokardę - symbol nowej Francji. Przychylił się także do prac Zgromadzenia Narodowego nad przyszłą konstytucją, ogłaszając 26 sierpnia 1789 jej akt wstępny pod nazwą Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela. Monarcha z drugiej strony w skrytości planował wyjazd do Austrii w celu zorganizowania interwencji zbrojnej i przywrócenia władzy królewskiej we Francji. Zamiar ucieczki próbował zrealizować w nocy 20 czerwca 1791 w przebraniu biednego kupca, wraz z królową Marią Antoniną i dwójką swoich dzieci - też poprzebieranych, ale pod Varennes w Lotaryngii zostali rozpoznani i zawróceni do Paryża. Odtąd król stał się zakładnikiem ludu.
Pozostawał na tronie, ale władzę sprawowali przedstawiciele tego ludu.
Paryżanie szturmują Bastylię
Sprowadzenie Ludwika XVI do Paryża po nieudanej ucieczce
W roku 1792 wybrano nowy Konwent Narodowy, który 21 września na pierwszym swym posiedzeniu zniósł monarchię we Francji i proklamował powstanie Republiki Francuskiej.
Rządy objęli jakobini ze swym przywódcą Maximilianem Robespierrem, ale sytuacja wewnętrzna młodej republiki uległa radykalizacji. Przywódcy, których do władzy wyniosły slogany o równości, wolności i braterstwie, napotykając opór rojalistów i innych zwolenników starego porządku, doszli do wniosku, że ich władza zależy wyłącznie od utrzymania podwładnych w poczuciu strachu, oraz niepewności co do własnych losów.
Króla Ludwika oskarżono o zdradę i stracono 21 stycznia 1793 r. Głównym celem stało się oczyszczenie Francji z przeciwników rewolucji, a podstawowym narzędziem do jego wykonania, była gilotyna. W latach 1793 i 94 zwanych ,,okresem wielkiego terroru”, zgilotynowano prawie 18 tysięcy ludzi oskarżonych o zdradę i szpiegostwo.
Egzekucja Ludwika XVI
Drugim problemem rządzących była walka o narodowe przetrwanie.
Przywódcy państw europejskich patrzyli z przerażeniem na wprowadzony na scenę polityczną tłum nieprzygotowanych do rządzenia ludzi, którzy zastraszeniem i morderstwami pozbywali się opozycji. Anglia, Prusy, Austria, Holandia oraz Hiszpania zawiązały koalicję i usiłowały zdusić rewolucję.
Wobec zagrożenia zewnętrznego Konwent zarządził pospolite ruszenie. Na front wyprawiono ponad 500 tysięcy ochotników. Wiara Francuzów w rewolucyjne idee równości, wolności i braterstwa była ogromna, co pozwoliło im pokonać Prusaków we wrześniu 1794 w bitwie pod Kaiserslautern, a Austriaków 2 października pod Aldenhoven i zmusić te kraje do wystąpienia z antyfrancuskiej koalicji. (Na te sukcesy Francuzów miały też wpływ wydarzenia związane z drugim rozbiorem Polski - rok 1793, w które Prusy i Austria były bardziej zaangażowane niż w wojnę z Francją).
Po uspokojeniu się walk na frontach doszło do nieporozumień wewnątrz rewolucyjnych władz. 27 lipca 1794 Robespierre, oraz innych pięciu jakobińskich przywódców aresztowano i na drugi dzień, zarzucając im dyktatorskie sprawowanie władzy, stracono na gilotynie.
Władzę przejęła prawicowa opozycja. Uchwalono nową republikańską konstytucję i od sierpnia 1795 na jej mocy rządy we Francji sprawował 5-osobowy dyrektoriat oraz dwuizbowy parlament.
Jednak nowe władze także nie były akceptowane przez większość społeczeństwa. W październiku 1795 w Paryżu wybuchło powstanie rojalistyczne. Wtedy dowództwo Wojskowych Sił Wewnętrznych powierzono generałowi Bonaparte, który krwawo je stłumił, strzelając z armat do powstańców.
Rozpoczęły się wtedy lata ,,białego terroru” w czasie których zgilotynowano ponad 50 tysięcy opozycjonistów, a około 35 tysięcy padło ofiarą samosądów ludowych.
W państwie nastały czasy korupcji i bezprawia. Gospodarka pogrążyła się w kryzysie. Rojaliści nadal knuli spiski, a francuskie wojska bez konkretnego planu potykały się z wojskami antyfrancuskiej koalicji. Wyjściem z tej sytuacji stał się zamach stanu, do którego doszło w listopadzie 1799 r. w wyniku którego władzę we Francji objął Napoleon Bonaparte jako pierwszy konsul republiki.
Egzekucja Robespierre oraz jakobińskich przywódców rewolucji
Satyryczne przedstawienie przewrotu 18 brumaire'a (wg kalendarza francuskiego).
Przejęcie władzy przez Napoleona w dniu 19 listopada 1799 r.
Wszystkie zdjęcia do tego artykułu są domeny publicznej i zostały pobrane ze stron Wikimedia Commons
Stanisław Magot
98 - 400 Wieruszów
ul. Warszawska 113
Zapraszamy do serwisu