Rewolucja angielska

Przyczyną wybuchu rewolucji angielskiej w 1642 r. była różnica poglądów na temat ustroju państwa oraz jego gospodarki między królem Karolem I a parlamentem angielskim. Drugim powodem był konflikt religijny pomiędzy kościołem anglikańskim, którego król był najwyższym zarządcą, a zwolennikami kościoła katolickiego i stolicy apostolskiej.
W latach 30-tych (XVII w.) podziały te stawały się coraz bardziej widoczne i nierozwiązywalne. Kiedy w 1640 r. król próbował narzucić Szkotom anglikanizm, doszło do buntu Szkotów, a parlament nie udzielił królowi poparcia, odmawiając uchwalenia nowych podatków na batalie przeciwko Szkotom. W odpowiedzi król zerwał obrady parlamentu. Po trwającej dwa lata wojnie dyplomatycznej (króla z parlamentem), w roku 1642 wybuchły walki. Wojska parlamentu angielskiego opanowały Londyn, a 23 października 1642 doszło do nierozstrzygniętej bitwy pod Edgehill , po której Król schronił się w Oksfordzie, gdzie na czas wojny założył stolicę państwa.

Na czele opozycji (parlamentu) stanął Oliver Cromwell: polityk odważny o nieprzeciętnych zdolnościach. W czasie trwającej wojnie domowej, udało mu się rozwiązać bieżące problemy z biedą, pogrążonego w ruinie kraju, a także częściowo problemy religijne nurtujące Anglię. Doprowadził do ugody ze szkockim klerem i do utworzenia kościoła prezbiteriańskiego, za co siły rewolucyjne otrzymały wsparcie wojskowe od Szkocji. Połączone siły pokonały wojska Karola I pod Marston Moor 2 lipca 1644 r.
Cromwell okazał się też nieprzeciętnym dowódcą. Zreorganizował wojska parlamentu, przekształcając je w nowoczesną, zdyscyplinowaną, religijnie fanatyczną Armię Nowego Wzoru. Będąc już samodzielnym dowódcą wojsk republikańskich, zadał Karolowi klęskę w bitwie pod Naseby 4 czerwca 1645 r. po której król schronił się w Oksfordzie, ale oblężony przez Szkotów skapitulował (1646 r.), został przez nich uwięziony, a 1 lutego 1647 r. wydany parlamentowi.

Więziony w dość luźny sposób Karol I zbiegł na wyspę Wight i w roku 1648 rozpoczęła się druga domowa wojna.
Wybuchły powstania rojalistyczne w Walii i Kencie, a w lipcu (1648) wkroczyli do Anglii Szkoci, walczący tym razem po stronie króla. Cromwell krwawo stłumił powstania. Szkotów pokonał w bitwie pod Preston i uwięził ponownie Karola.

Powołany Najwyższy Trybunał Sądowy, oskarżył króla o zdradę, uznał za wroga Anglii i wszystkich nieszczęść kraju, skazując go na śmierć przez publiczne ścięcie. Wyrok został wykonany 30 stycznia 1649 r.
Następstwem tego była likwidacja monarchii i ustanowienie republiki w Anglii. Jeszcze w tym samum roku parlament rozwiązał Izbę Lordów i władzę przekazał Oliverowi Cromwellowi, a w roku 1653 nadał mu godność lorda protektora, czyniąc go dyktatorem republiki z prawem dziedziczenia tego stanowiska. Rządy Cromwella trwały do 1658, a po jego śmierci władzę w Anglii objął jego syn Ryszard
Ocenia się, że w czasie rewolucji angielskiej zginęło ponad 100 000 Brytyjczyków.

* * *

Wszystkie ilustracje do tego artykułu są domeny publicznej

i zostały pobrane ze stron Wikimedii Commons

14 listopada 2017

Oliver Cromwell

Bitwa pod Edgehil

Bitwa pod Naseby

Cromwell na czele swej niezwyciężonej Armii Nowego Wzoru